Propriorecepcja-zmysł, który pozwala czuć siebie
Dzieci z dysfunkcją proprioceptywną są niezdarne i słabo skoordynowane. Budzą u swoich rodziców zatroskanie i współczucie, ale bywa, że także złość i frustrację. Wśród rówieśników bywają przedmiotem kpin, zaznają wykluczenia, szczególnie na lekcjach wychowania fizycznego.
Poniżej zostaną opisane najczęstsze objawy problemów w integracji wrażeń płynących ze zmysłu propriorecepcji. Właściwe rozpoznanie przyczyny problemów motorycznych dziecka jest szansą na szybką pomoc i zapobiegnięcie często towarzyszącym tej dysfunkcji problemom emocjonalnym.
Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy, podczas prawie każdej codziennej czynności polegamy na pracy właśnie tego zmysłu. Zmysł priorecepcji, zwany też zmysłem czucia głębokiego nie jest nam tak znany jak np. wzroku czy słuchu. Być może dlatego, że nie mamy jednego, odrębnego organu propriorecepcji. Bodźce proprioceptywne odbierane są i przetwarzane przez cały system nerwowy. Każdy mięsień i staw w naszym ciele odbiera informacje o nacisku, stopniu napięcia i skurczu. Dzięki temu zyskujemy świadomość pozycji naszego ciała, jego poszczególnych kończyn, nawet bez kontroli wzrokowej. Gdy zmysł propriorecepcji nie otrzymuje właściwej informacji lub nieprawidłowo interpretuje dane uzyskane z mięśni, ścięgien itd. mamy wówczas do czynienia z dysfunkcją proprioceptywną.
Dzieci mające tą dysfunkcję są często niezgrabne ruchowo, mają trudności w posługiwaniu się swoim ciałem podczas normalnych,codziennych aktywności i zabaw. Wydaje się, że każdą czynność, choćby powtarzaną wielokrotnie wykonują niezdarnie i jakby pierwszy raz. Bywają nadruchliwe i głośne. Propriorecepcja jest bowiem zmysłem, który reguluje doznania płynące z pozostałych kanałów sensorycznych. Zachowania dzieci z zaburzeniami intergracji sensorycznej o podłożu proprioceptywnym często wystawiają na próbę cierpliwość opiekunów.
Do najczęstszych symptomów dysfunkcji propioceptywnych należą:
- problemy z dotykiem, ruchem, lub równowagą,
- problemy z mową, pisaniem, jedzeniem,
- niska świadomość ciała,
- niezdarność w ruchach i zachowaniu, może często się potykać, przewracać, wylewać coś,
- unikanie uczestniczenia w wielu aktywnościach ruchowych , poczucie niekompetencji,
- trudności w wyuczaniu nowych czynności ruchowych,
- problem z wykonaniem jakiejś czynności bez kontroli wzrokowej,
- częste zniszczenia drobnych sprzętów, przedmiotów przez niezbyt delikatne obchodzenie się z nimi,
- wpadanie przez przypadek na przedmioty i ludzi,
- kłopoty z wchodzeniem i schodzeniem ze schodów.
Pierwszym ważnym krokiem w udzieleniu pomocy dziecku z dysfunkcją proprioceptywną jest właściwa diagnoza i zrozumienie dla problemów, jakie ona niesie. Prawdopodobnie nie sprawimy, że zostanie ono w przyszłości zawodowym sportowcem. Dzięki działaniom podnoszącym świadomość swojego ciała i wzmacniającym mechanizmy posturalne nasze dziecko może jednak opanować większość codziennych czynności i z satysfakcją uczestniczyć w zabawach z rówieśnikami. Fachowej pomocy może udzielić specjalista z zakresu integracji sensorycznej. Wszelkie oddziaływania terapeutyczne powinny uwzględniać duże zapotrzebowanie na wrażenia płynące z czucia głębokiego. Pomoże to utrzymać maluchowi optymalny poziom pobudzenia i co za tym idzie lepszą kontrolę zachowania i większą gotowość do nabywania nowych umiejętności ruchowych.
Poniżej przedstawiam kilka zabaw dostarczających wrażeń proprioceptywnych do zrealizowania w domu:
-mocniejsze wycieranie ciała dziecka różnymi, akceptowanymi przez niego fakturami (ręce, nogi, plecy)
-dociskowy masaż całego ciała
-zawijanie w matę, koc (pamiętamy by głowa dziecka była na zewnątrz)
-masowanie ciała dziecka leżącego na podłodze piłką, butelką, wałkiem do masażu
-zabawy w baraszkowanie, przewracanie się na poduchy, materac, toczenie się wzajemnie z rodzicem/innym dzieckiem
-mocniejsze przytulenie dziecka (tzw. niedźwiedzi uścisk)
-zabawa w tor przeszkód
-w codziennych czynnościach warto pamiętać, by angażować malucha w aktywności typu "ciężka praca" dla mięśni, stawów i ścięgien.
Stymulacja prorioceptywna działa bardzo wyciszająco. Do wymienionych wyżej zabaw warto zachęcać wszystkie maluchy, które mają kłopoty z nadmiernym pobudzeniem i koncentracją.
Anna Polek